Çocukluk Çağı Astımı

ASTIM nedİr?
 Astım çocuklar ve genç erişkinlerde çok sık görülen kronik öksürük, hırıltı, çabuk yorulma ve tıkanma yapan kronik bir akciğer hastalığıdır.
 Nedeni hala tam olarak anlaşılabilmiş değildir.  Havayollarında hassasiyet zeminini hazırlayan genetik faktörler üzerine dış etkenlerin eklenmesiyle başladığı düşünülmektedir. Ancak tam mekanizma hala bilinmiyor.
 Bronş dediğimiz, ince uzun borucuklardan oluşmuş hava yollarında, zaman zaman daralma yaparak nefes alıp vermeyi zorlaştırır ve öksürüğe neden olur. Doğru tanı konup tedavi edildiğinde uzun süre kontrol altına alınması mümkündür. Tedavi edilmezse büyüme geriliğine, günlük aktivitelerde kısıtlılığa, okul devamsızlıklarına, maddi ve manevi kayıp sebebi olur.
 Astımın kabaca alerjik (atopik) ve alerjik olmayan (nonatopik) iki şekli vardır. Nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, tüm dünyada alerjik hastalıkların ve astımın görülme sıklığı giderek artmaktadır. Toplumda her 5 çocuktan birinde alerjik hastalıklar, her 10 çocuktan birinde ise astım görülmektedir.
 Tek solunum yolu: tek hastalık
 Burada “tek solunum yolu: tek hastalık” diye yeni bir olgu gündeme geliyor. Bilim adamları şöyle diyorlar: “Solunum yolu bir bütündür; bir kişide alerji sadece burunda veya sadece akciğerlerde olamaz, birinde alerji varsa az ya da çok diğerinde de alerji vardır”. Onun için son zamanlarda astımı olan kişilerde alerjik nezle gibi diğer solunum yolu alerjilerinin de tedavisi ve korunması gündeme gelmiştir.
 Son yıllarda astım için “solunum yolu alerjisi”, “hiperaktif hava yolu hastalığı” terimleri kullanılmaya başlanmıştır. Solunum yolu alerjisi adı ile ifade edilmek istenen, tüm solunum yollarıdır.
 ASTIM BELİRTİLERİ
 Astımda ana belirti öksürüktür.Öksürük çeşitli şekillerde olabilir. Esas olarak geceleri ve eforla (hareketle) artan öksürük tipiktir. Çoğu kez balgam da vardır ama çok yapışkan olduğu için çıkarması güç olur. Aileler balgam söküldüğü takdirde iyileşeceğini düşünür ama çözüm balgamı sökmek değil oluşmasını engellemektir. Burada öncelikle kronik öksürük tanımını yapmak gerekir: 4 haftadan uzun süren öksürüğe kronik öksürük diyoruz.
 Astımlı kişi bu uyarıcılarla karşılaştığında bronşları saran kaslar kasılır; bronşların çapı daralır. Bronşların iç yüzeyini kaplayan dokular şişer, üstelik mukus adı verilen çok koyu yapışkan bir salgı yapmaya başlar. 

• Bronş çapının daralması:Bronşların etrafını saran düz kaslardan oluşan dokuda spazm olur ve bronşlar daralır; 

• Bronş iç yüzeyini kaplayan dokunu şişmesi:Bronş iç yüzeyini örten mukoza şişer;

• Bronşların mukusla dolması: Mukoza altındaki salgı bezlerinin sayısı ve salgı miktarı artar.

 Bütün bunlar mikrobik olmayan bir çeşit iltihaptır (Tıpta buna enflamasyon denir)
 Böylece akciğere hava girişi nispeten rahattır ancak çıkarken zorlanır ve ıslık sesine benzer bir hırıltı duyulur. Buna HIŞILTI diyoruz.
 Terleyince Öksürüyor
Astımlılarda öksürük en çok geceleri artar. Ayrıca eforla artan öksürük de önemli bir astım belirtisidir. Annelerin şunu ifade ettiğini hep duyuyorum:”Terleyince öksürüyor”. Burada terleme nedeni nedir? Aşırı sıcak mı? Sıcak bir otobüste terleyince öksürmüyor ki. Eforla öksürüyor. Öksürüğü artıran efor sadece koşma olmayıp ağlama da olabilir. Öksürük çoğu kez kuru, kısa kesik gıcık öksürüğü şeklindedir ama balgamlı da olabilir.
 Devamlı boğaz temizleme, çabuk yorulma, sabah öksürüğü de astım belirtileri arasındadır.
 Astım ve koku hassasiyeti:İlginçtir ki astımlı bireylerin çoğunda kokulara karşı hassasiyet vardır.
 Astımda tetikleyiciler nelerdir?
 Astım alerjik de olsa alerjiye neden olmayan başka bazı uyarıcılar (sigara dumanı, egzoz gazı, oda parfümü, deodorant vs) öksürük ve hırıltıya neden olabilmektedir
 Astımda hava yollarının duyarlılaştığı belli başlı uyarıcılar:
 •  Alerjenler: Ev tozu, ev tozu akarları, polenler, küf mantarları, hayvan tüyleri gibi maddeler;
 • Enfeksiyonlar: sinüzit nezle, grip gibi özellikle vira üst solunum yolu enfeksiyonları;
 •  Kimyasallar: sigara dumanı, hava kirliliği, parfüm, cila, boya vb
 •  Özellikle soğuk havada yapılan efor gibi akciğeri zorlayıcı hareketler.
 • Bazı sindirim sistemi hastalıkları: Gastroösefageal reflü (GÖR) vs: Mideden yemek borusu boyunca yukarı çıkan asitli gıdalar nefes borusunun üst ucunda tahrişe ve bronş daralmasına neden olabilir.

• Bazı ilaçlar: Özellikle aspirin başta olmak üzere

• Bazı gıdalar: Başta tartrazin olmak üzere tatlılarda kullanılan renk veren maddeler, gıda boyaları vs

ASTIM TANISI NASIL KONUR?

• Astımın tanısı, hastalığın hikâyesi, muayene bulguları ve astım dışında kronik öksürüğe neden olabilecek başka hastalıkların olmadığının ispatı ile konur.

• Astım tahlili diye bir şey yoktur. Aksi ispat edilene kadar 4 ile 8 hafta öksüren çocuk astım kabul edilmelidir.

• Yine de ülkemizde başta tüberküloz olmak üzere kronik bazı akciğer hastalıklarının ayırt edilmesi için testler yapılması gerekir. Astım dışında kronik öksürük nedenlerinin ayırt edilmesi şarttır: Tüberküloz, kistik fibrozis, gastroösofageal reflü, geniz akıntısı sendromu, kronik sinüzit, geniz eti bunların başında gelir.

• Akciğer filmininastım tanısından ziyade başka hastalıkların araştırılmasında ve astım dışı hastalıkların olmadığının gösterilmesi için çekilmesi yararlıdır. Ek bir sorun yoksa astımlı çocukların akciğer filmlerinde belirgin bir anormallik yoktur. Sadece bronşlarda kalınlaşma ve akciğer hava miktarında artma görülür.

• Kan testleri:Kanda kişinin alerjik yapısını gösteren immünglobülin E maddesi (IgE) bakılması ile eosinofil adlı alerji hücrelerinin sayımı alerji araştırmasında önemlidir. IgE herkesin kanında bir miktar bulunan, bağışıklıkta rol oynayan antikor yapısında bir maddedir. Bu maddelerin normal çıkması kişinin astım olmadığı anlamına gelmez. Sadece alerjisi olmadığını gösterebilir.

• Deri testleri:  Astıma neden olması muhtemel bazı alerjenlerin saptanmasında kullanılır. Olası alerjen maddeler ön kol ön yüzüne veya sırta, deriyi delmek sureti ile verilir. Oluşan kabarıklık derecesi kontrol edilerek neye karşı alerjik olduğu anlaşılır. Eskiden 3 yaş altına yapılamadığı kabul edilen bu testlerin 3 yaş altına da yapılabileceği ve doğruluk payın yüksek olduğu gösterildi. Ayrıca kanda özel IgE’lere bakılarak alerji ortaya konmaya çalışılır. Örneğin yumurta akına veya ev tozu akarına özgün IgE’nin yüksek derecede çıkması o maddeye alerjiyi gösterir

• Bir kişi astım olduğu halde hiçbir alerji testi ile bir sonuç alınamayabilir. Ayrıca birçok çocukta alerji tespit edildiği halde astım ortaya çıkmayabilir.

• Solunum testleri:  Yaşı 8-9’dan büyük çocuklarda solunum testi yapmak astım tanısı koymada çok önemlidir. Ayrıca tedaviye yanıtın takibinde de kıymetli bilgiler verir. Test, spirometre adlı cihaza hızla üflemek suretiyle yapılır. Hızlı üfleme sırasında akciğerdeki hava akım hızları, spirometreye bağlı bir bilgisayar tarafından ölçülür. Çıkan sonuçlar hastanın yaşına uygun değerler ile karşılaştırılır.

• Hiçbir testle bir yere varılamayan hastalarda ne yapılır?

• GINA’ya göre şüphe çok ama net bir veri elde edilemediyse tedavi verilip tedaviye yanıt izlenerek de tanı konabilmektedir. Bunun için ya 5 gün yüksek doz oral kortizon verilmeli ya da 4 ile 8 hafta inhaler tedavisi verilip izlenebilir.